Pozycja
Pszczyna była jednym z bardziej ufortyfikowanych terenów w pasie
odpowiedzialności Grupy Operacyjnej „Bielsko”. Odcinek o długości 18
km, przed jego skróceniem o 7 kilometrów Lasów Kobiórskich, w przededniu
wybuchu wojny, w dniach 26-29 sierpnia 1939 roku, przekazując go Grupie
Operacyjnej „Śląsk”, powierzono 6 Dywizji Piechoty pod dowództwem
generała brygady Bernarda Monda.
Przygotowania do organizacji pozycji, w pasie obrony Pszczyny, zapoczątkowano już w kwietniu 1939 roku, przeprowadzając rozpoznanie i studia terenowe. Do wybuchu wojny, pełny program budowy umocnień polowych nie został zrealizowany. Przed pozycję zasadniczą (główną), wysunięta została pozycja przesłaniająca, na linii Branica - Brzeźce - Wisła Wielka, w odległości ok. 8 km na zachód od Pszczyny. Przebieg pozycji głównej wyglądał następująco: od Lasów Pszczyńskich (sołectwa Piasek, Czarków) na południe w kierunku szkoły rolniczej (IPO) w Pszczynie (oś. Stara Wieś). Polami, omijając łukiem Pszczynę od zachodu, biegła na jej przedpola, a następnie łagodnym łukiem dochodził do rzeki Młynówki, za parkiem „Dzika Promenada”. Następnie dalej, przez folwark Sznelowiec, wzdłuż drogi (ul. Zdrojowa), do Goczałkowic, schodziła do rzeki Wisły skrajem dwóch lasów.
Przygotowania do organizacji pozycji, w pasie obrony Pszczyny, zapoczątkowano już w kwietniu 1939 roku, przeprowadzając rozpoznanie i studia terenowe. Do wybuchu wojny, pełny program budowy umocnień polowych nie został zrealizowany. Przed pozycję zasadniczą (główną), wysunięta została pozycja przesłaniająca, na linii Branica - Brzeźce - Wisła Wielka, w odległości ok. 8 km na zachód od Pszczyny. Przebieg pozycji głównej wyglądał następująco: od Lasów Pszczyńskich (sołectwa Piasek, Czarków) na południe w kierunku szkoły rolniczej (IPO) w Pszczynie (oś. Stara Wieś). Polami, omijając łukiem Pszczynę od zachodu, biegła na jej przedpola, a następnie łagodnym łukiem dochodził do rzeki Młynówki, za parkiem „Dzika Promenada”. Następnie dalej, przez folwark Sznelowiec, wzdłuż drogi (ul. Zdrojowa), do Goczałkowic, schodziła do rzeki Wisły skrajem dwóch lasów.
PODODCINEK CZARKÓW. Pozycja rozciągał się od krawędzi lasów pszczyńskich,
rejon leśniczówki w Czarkowie, skąd brzegiem lasu biegła do torów kolejowych w
Piasku, gdzie następnie wzdłuż zabudowań, biegła w kierunku szkoły rolniczej (IPO) w Pszczynie (oś. Stara
Wieś). W skład najsilniejszego odcinka obrony wchodziło 8 żelbetowych schronów,
rowy strzeleckie, betonowe przeszkody przeciwpancerne. Przed pozycją, na drodze
z Czarkowa, podwójny rząd zasieków, zapory minowe i przeszkody przeciwpancerne.
Za pozycją, grobla i nasyp kolejowy, przewidziany był zalew w oparciu o
istniejącą groblę. Do dziś na pododcinku Czarków zobaczyć można nieukończoną
groblę zalewu na rzece Dokawa, wbudowaną obecnie w wał stawu, oraz dwa odcinki
okopów, po około 30 metrów, w lasach.
PODODCINEK STARA WIEŚ. Początek odcinka biegł od
szkoły rolniczej (obecnie Instytut Przemysłu Ogrodniczego - IPO) w Pszczynie
(oś Stara Wieś), następnie łagodnym łukiem, przecinając trzy drogi, dochodził
do rzeki Młynówki, za parkiem „Dzika Promenada”, przy folwarku
Sznylowiec. W skład odcinka
wchodziło 6 gotowych żelbetowych schronów oraz 2 rozpoczęte (płyty
fundamentowe), płytkie okopy, pojedyncze zasieki i betonowe stanowiska ckm. Przed
pozycją wykonano zapory ppanc. z pali drewnianych i położono zapory minowe. Najsilniejszym
elementem obrony był odcinek w „Dzikiej Promenadzie”, w skład którego
wchodziły pełnowymiarowe umocnienia ziemne m.in. okopy strzeleckie, schrony
drewniano-ziemne, stanowiska ckm, oraz przeszkody ppanc. wykorzystując
naturalne koryta rzeki (Młynówka, Pszczynka oraz wał na tzw. łąckiej grobli).
PODODCINEK
SZNYLOWIEC-GOCZAŁKOWICE. Rozciągał się od rzeki Młynówki, przy folwarku
Sznylowiec, przecinając szosę w kierunku na Strumień (DW939), gdzie
następnie wzdłuż drogi (ul. Zdrojowa),
przecinając wzgórze przy dawnym hipodromie i strzelnicy 3 szwadronu 3 Pułku
Ułanów Śląskich (okolice ZPiSdN), biegł do Goczałkowic, schodząc do rzeki Wisły
skrajem dwóch lasów. Pozycja była najsłabiej przygotowanym odcinkiem obrony,
nie miała ciągłego charakteru, składała się z dwóch punktów oporu na skrzydłach,
połączonych słabo obsadzonymi
umocnieniami pozornymi, płytkie okopy, brak zasieków i żelbetowych schronów.
Prace
budowlane przy schronach do wybuchu wojny, we wrześniu 1939 roku, zostały
wykonane na różnych etapach. Spośród zaplanowanych 59 żelbetowych schronów
polowych i zmniejszeniu ich ilości do 24, na rzecz wzmocnienia obrony Żor i
Rybnika, pod Pszczyną w pasie obrony pozycji zasadniczej, głównej, wykonano 14
schronów. Budowę kolejnych dwóch schronów 15 i 16 (płyty fundamentowe
nieistniejących schronów - F1 i F2) przerwała wojna, po schronie 17 pozostał
tylko wykop, a pozostałych siedem w ogóle nie rozpoczęto. Schrony brały udział
walkach, te o wysokich numerach w roku 1939, natomiast schrony o niskich
numerach, podczas ofensywy Armii Czerwonej, w roku 1945. „Obecny” (powojenny) wygląd schronów, ukierunkowany ówczesnymi zimnowojennymi warunkami
geopolitycznymi lat pięćdziesiątych (Układ Warszawski), zawdzięczamy saperom z
Torunia, którzy je wyremontowali, ukończyli i zabezpieczyli. Obok schronów
żelbetowych, znajdujących się na pozycji pszczyńskiej, wykonano także obiekty o
konstrukcji drewniano-ziemnej. Pod Pszczyną zaplanowano kilkadziesiąt takich
schronów głównie w lasach. Wykonywano je według indywidualnych projektów
sporządzanych przez doświadczonych saperów. Do niedawna mogliśmy się cieszyć
repliką takiego schronu, wykonanego przez grupę entuzjastów pod kierownictwem inż.
Janusza Ryta, którzy na podstawie instrukcji zrekonstruowali schron
drewniano-ziemny do ognia na wprost, znajdujący się przy Trzech Dębach w parku „Dzika Promenada”. Ze względu na zły stan techniczny konstrukcji i
zagrożenia, jakie ze sobą niosło dla zwiedzających go turystów, schron został
zabezpieczony (zasypany), aktualnie jest niedostępny.
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15/F1 | 16/F2
Piotr Czesław Tomczyk/WRsC
Bibliografia i źródła...
- Małecki Marian: Z dziejów wojny obronnej Polski w 1939 r. Bitwa Graniczna pod Pszczyną. Warszawa-Kraków, Ponidzie Press, Ministerstwa Obrony Narodowej, 2003
- Ryt Janusz: Bitwa pszczyńska 1939. Pszczyna, Wydawnictwo Infopres, 2007
- Polskie schrony polowe z 1939 roku w pasie obrony Armii Kraków; http://www.armiakrakow.fortyfikacje.pl/
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz