sobota, 20 maja 2017

Fortyfikacje Pszczyny... Polska pozycja obronna z 1939 roku

Pozycja Pszczyna była jednym z bardziej ufortyfikowanych terenów w pasie odpowiedzialności Grupy Operacyjnej Bielsko. Odcinek o długości 18 km, przed jego skróceniem o 7 kilometrów Lasów Kobiórskich, w przededniu wybuchu wojny, w dniach 26-29 sierpnia 1939 roku, przekazując go Grupie Operacyjnej Śląsk, powierzono 6 Dywizji Piechoty pod dowództwem generała brygady Bernarda Monda.


Przygotowania do organizacji pozycji, w pasie obrony Pszczyny, zapoczątkowano już w kwietniu 1939 roku, przeprowadzając rozpoznanie i studia terenowe. Do wybuchu wojny, pełny program budowy umocnień polowych nie został zrealizowany. Przed pozycję zasadniczą (główną), wysunięta została pozycja przesłaniająca, na linii Branica - Brzeźce - Wisła Wielka, w odległości ok. 8 km na zachód od Pszczyny. Przebieg pozycji głównej wyglądał następująco: od Lasów Pszczyńskich (sołectwa Piasek, Czarków) na południe w kierunku szkoły rolniczej (IPO) w Pszczynie (oś. Stara Wieś). Polami, omijając łukiem Pszczynę od zachodu, biegła na jej przedpola, a następnie łagodnym łukiem dochodził do rzeki Młynówki, za parkiem Dzika Promenada. Następnie dalej, przez folwark Sznelowiec, wzdłuż drogi (ul. Zdrojowa), do Goczałkowic, schodziła do rzeki Wisły skrajem dwóch lasów.

PODODCINEK CZARKÓW. Pozycja rozciągał się od krawędzi lasów pszczyńskich, rejon leśniczówki w Czarkowie, skąd brzegiem lasu biegła do torów kolejowych w Piasku, gdzie następnie wzdłuż zabudowań, biegła w kierunku szkoły rolniczej (IPO) w Pszczynie (oś. Stara Wieś). W skład najsilniejszego odcinka obrony wchodziło 8 żelbetowych schronów, rowy strzeleckie, betonowe przeszkody przeciwpancerne. Przed pozycją, na drodze z Czarkowa, podwójny rząd zasieków, zapory minowe i przeszkody przeciwpancerne. Za pozycją, grobla i nasyp kolejowy, przewidziany był zalew w oparciu o istniejącą groblę. Do dziś na pododcinku Czarków zobaczyć można nieukończoną groblę zalewu na rzece Dokawa, wbudowaną obecnie w wał stawu, oraz dwa odcinki okopów, po około 30 metrów, w lasach.

PODODCINEK STARA WIEŚ. Początek odcinka biegł od szkoły rolniczej (obecnie Instytut Przemysłu Ogrodniczego - IPO) w Pszczynie (oś Stara Wieś), następnie łagodnym łukiem, przecinając trzy drogi, dochodził do rzeki Młynówki, za parkiem Dzika Promenada, przy folwarku Sznylowiec. W skład odcinka wchodziło 6 gotowych żelbetowych schronów oraz 2 rozpoczęte (płyty fundamentowe), płytkie okopy, pojedyncze zasieki i betonowe stanowiska ckm. Przed pozycją wykonano zapory ppanc. z pali drewnianych i położono zapory minowe. Najsilniejszym elementem obrony był odcinek w Dzikiej Promenadzie, w skład którego wchodziły pełnowymiarowe umocnienia ziemne m.in. okopy strzeleckie, schrony drewniano-ziemne, stanowiska ckm, oraz przeszkody ppanc. wykorzystując naturalne koryta rzeki (Młynówka, Pszczynka oraz wał na tzw. łąckiej grobli).

PODODCINEK SZNYLOWIEC-GOCZAŁKOWICE. Rozciągał się od rzeki Młynówki, przy folwarku Sznylowiec, przecinając szosę w kierunku na Strumień (DW939), gdzie następnie wzdłuż drogi (ul. Zdrojowa), przecinając wzgórze przy dawnym hipodromie i strzelnicy 3 szwadronu 3 Pułku Ułanów Śląskich (okolice ZPiSdN), biegł do Goczałkowic, schodząc do rzeki Wisły skrajem dwóch lasów. Pozycja była najsłabiej przygotowanym odcinkiem obrony, nie miała ciągłego charakteru, składała się z dwóch punktów oporu na skrzydłach, połączonych  słabo obsadzonymi umocnieniami pozornymi, płytkie okopy, brak zasieków i żelbetowych schronów.


Prace budowlane przy schronach do wybuchu wojny, we wrześniu 1939 roku, zostały wykonane na różnych etapach. Spośród zaplanowanych 59 żelbetowych schronów polowych i zmniejszeniu ich ilości do 24, na rzecz wzmocnienia obrony Żor i Rybnika, pod Pszczyną w pasie obrony pozycji zasadniczej, głównej, wykonano 14 schronów. Budowę kolejnych dwóch schronów 15 i 16 (płyty fundamentowe nieistniejących schronów - F1 i F2) przerwała wojna, po schronie 17 pozostał tylko wykop, a pozostałych siedem w ogóle nie rozpoczęto. Schrony brały udział walkach, te o wysokich numerach w roku 1939, natomiast schrony o niskich numerach, podczas ofensywy Armii Czerwonej, w roku 1945. Obecny (powojenny) wygląd schronów, ukierunkowany ówczesnymi zimnowojennymi warunkami geopolitycznymi lat pięćdziesiątych (Układ Warszawski), zawdzięczamy saperom z Torunia, którzy je wyremontowali, ukończyli i zabezpieczyli. Obok schronów żelbetowych, znajdujących się na pozycji pszczyńskiej, wykonano także obiekty o konstrukcji drewniano-ziemnej. Pod Pszczyną zaplanowano kilkadziesiąt takich schronów głównie w lasach. Wykonywano je według indywidualnych projektów sporządzanych przez doświadczonych saperów. Do niedawna mogliśmy się cieszyć repliką takiego schronu, wykonanego przez grupę entuzjastów pod kierownictwem inż. Janusza Ryta, którzy na podstawie instrukcji zrekonstruowali schron drewniano-ziemny do ognia na wprost, znajdujący się przy Trzech Dębach w parku Dzika Promenada. Ze względu na zły stan techniczny konstrukcji i zagrożenia, jakie ze sobą niosło dla zwiedzających go turystów, schron został zabezpieczony (zasypany), aktualnie jest niedostępny.

1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15/F1 | 16/F2


Piotr Czesław Tomczyk/WRsC 

Bibliografia i źródła...

  • Małecki Marian: Z dziejów wojny obronnej Polski w 1939 r. Bitwa Graniczna pod Pszczyną. Warszawa-Kraków, Ponidzie Press, Ministerstwa Obrony Narodowej, 2003
  • Ryt Janusz: Bitwa pszczyńska 1939. Pszczyna, Wydawnictwo Infopres, 2007
  • Polskie schrony polowe z 1939 roku w pasie obrony Armii Kraków; http://www.armiakrakow.fortyfikacje.pl/

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz