Szlakiem bunkrów... Nielepice - niemiecki punkt oporu linii b1 z 1944 roku

Korzystając z nadarzającej się okazji i sprzyjającej słonecznej aury listopadowego długiego weekendu, na kole… w pięknych okolicznościach przyrody jesiennego obrazu Tenczyńskiego Parku Krajobrazowego, pokręciliśmy w kierunku Nielepic, Młynki i Rudawy, w gminie Zabierzów w powiecie krakowskim, okolic kryjących wiele drugowojennych pozostałości i reliktów niemieckich umocnień polowych linii b1 z 1944 roku. Za nim jednak przejdę do sedna tego przydługawego blog-postu, kilka słów wprowadzenia do historycznych ram omawianego zagadnienia.

Pierwszy z obiektów punktu oporu... schron bierny piechoty typu Regelbau 668, najlepiej widoczny i najłatwiej dostępny z całej grupy nielepickiej. Po prawej stronie widoczne wyjście ewakuacyjne prowadzące do szybu, który od zewnątrz był osłonięty betonową lub ceglaną cembrowiną wypełnioną piachem lub żwirem, prowadzącego po klamrach stalowych na strop schronu. Obiekty tego typu były zazwyczaj zupełnie pokryte ziemią.

 

Wobec pasma niemieckich niepowodzeń z 1944 roku... lądowania sił anglo-amerykańskich w Normandii i otwarcia frontu na zachodzie europy oraz niezwykle skutecznej ofensywy wojsk radzieckich podczas operacji „Bagriation” i dojścia na przełomie lipca i sierpnia do linii Wisły. Front znacznie przybliżył się do przedwojennych granic Rzeszy... co w obliczu bezpośredniego zagrożenia i nieuchronnie zbliżającej się nowej sowieckiej ofensywy, wymusiło na niemieckim Naczelnym Dowództwie Wojsk Lądowych (Oberkommando des Heeres), odpowiedzialnemu za prowadzenie wojny na wschodzie, decyzję o fortyfikowaniu ogromnego obszaru przyszłych walk sięgającą na głębokość kilkuset kilometrów. Latem 1944 roku Niemcy przystępują do budowy pasów linii umocnień (OKH-Stellungen) przebiegających na osi północ-południe od Bałtyku po Karpaty Zachodnie z wieloma biegnącymi po osi wschód-zachód pozycjami ryglowymi... nadając im oznaczenia literowo-cyfrowe od „a” do „e”. Wśród których główne pozycje, oddalone od siebie średnio o sto kilometrów, oznaczono literami... a, b, c, d, e. Te z kolei ze względu na ukształtowanie terenu i konieczność wzmocnieni obrony, dzieliły się na dodatkowe pasy z oznaczeniem literowo-cyfrowym... a1, a2, b1, b2, b3, bx, d1, d2 itp. Pozycja obronna b1 (b1-Stellung) przebiegała południkowo od granicy ze Słowacją, przez Jurę Krakowsko-Częstochowską, wzdłuż Warty i Wisły, aż do Morza Bałtyckiego. Zadaniem jej była obrona Zagłębia Górnośląskiego z jego przemysłem, Kraju Warty i Pomorza.

Orientacyjny przebieg niemieckich umocnień polowych z 1944 roku... źródło fortyfikacja.pl

Wejście do schronu było zamykane kratą forteczną... w widocznej wnęce na lewej ścianie zejścia do przedsionka znajdowała się lampa sygnalizacyjna oraz niewidoczna, położona niżej, nisza przyłącza kabla polowej sieci telefonicznej. 

Trzon budowanej linii b1 opierał się na fortyfikacji ziemnej i drewniano-ziemnej... 2-3 liniach okopów ze stanowiskami strzeleckimi i zasiekami z drutu kolczastego a miejsca przecięcia linii z ważnymi traktami komunikacyjnymi, liniami kolejowymi, skrzyżowaniami dróg itp. wzmacniano dodatkowo schronami biernymi i bojowymi o konstrukcji żelbetowej i betonowej oraz przewoźnymi schronami pancernymi, tworząc tzw. punkty oporu (Stützpunkt). Na liniach obrony przeciwpancernej kopano tradycyjne ziemne rowy, a także trwalsze przeszkody w formie „zębów smoka” czy mocowane poziomo w żelbetowych blokach szyny kolejowe. Ponadto na zapleczu budowano specjalne schrony dla przełącznic kabli telefonicznych i baseny na wodę. Całością prac budowlanych kierowała Organizacja Todt, do których oprócz wyspecjalizowanych wojskowych oddziałów budowlanych, wykorzystywano również okoliczną ludność Polską i młodzież przymusowo wcieloną do oddziałów Baudienstu, która wykonywała większość prac ziemnych... m.in. kopanie okopów i rowów przeciwpancernych.

Standaryzowana konstrukcja schronu Regelbau 668 budowana w klasie odporności „B alt” dla fortyfikacji stałej... składająca się z trzech pomieszczeń, budowana była na planie kwadratu o wymiarach 7,65 x 7,65 metra i wysokości 4,4 metra, o grubości ścian zewnętrznych 1,5 metra i 0,8 metra grubości ścian wewnętrznych. Do budowy schronu zużywano od 210 do 230 metrów sześciennych betonu, 9,7 ton stali zbrojeniowej oraz 1,7 ton stali profilowanej. 

Grupę obiektów punktu oporu w Nielepicach... zlokalizowanego tuż przy zielonym szlaku na północnym stoku wzgórza Klicówka, górującego ponad drogą łączącą Kraków z Chrzanowem, tworzą trzy schrony bierne piechoty typy Regelbau 668, stanowiące ukrycie dla drużyny 9 lub 6 żołnierzy, w przypadku wersji z peryskopem, zapewniając im odpowiednie warunki socjalne, oraz dwa schrony bojowe typu Ringstand 58c tzw. Tobruk, stanowisko bojowe okrężne dla karabinu maszynowego, które po wstawieniu lornety nożycowej do izby bojowej, mogły pełnić również funkcje obserwacyjne, a także służyć za ukrycie dla obsługi lekkiego granatnika. Celem budowy tych obiektów było zabezpieczenie drogi i linii kolejowej prowadzącej z Krakowa przez Krzeszowice na Górny Śląsk i dalej na tereny Rzeszy. Omawiana grupa umocnień schronów punktu oporu Nielepice nie została ukończona i w pełni wyposażona, same prace prowadzono jeszcze do pierwszych dni stycznia 1945 roku, a już tym bardziej obsadzona przez wojsko niemieckie, które pod naporem przytłaczającej przewagi Armii Czerwonej podczas styczniowej ofensywy cofało się na zachód.

Ponad pokazanym na fotografiach wyżej obiektem, niemal na szczycie Klicówki, znajduje się drugi z omawianych schronów typu Regelbau 668. Ze względu na swoją lokalizację jest to chyba najwyżej położony schron linii b1 w okolicy Rudawy.

Bryła schronu z widocznym po prawej stronie wyjściem ewakuacyjnym i stalowymi klamrami prowadzącymi na strop schronu.

Pomieszczenia schronu... izba załogi z widocznym wyjściem ewakuacyjnym i stalowym kołnierzem szybu peryskopu, śluza gazoszczelna z widokiem na przedsionek i przedsionek z wejściem.

Strop schronu z charakterystycznym, widocznym po prawej stronie, elementem pancerza wysuwanego peryskopu, który miał umożliwiać załodze prowadzenie obserwacji przedpola własnych linii. Obiekt z tak doskonałym wglądem we własne pozycje obronne miła najprawdopodobniej pełnić funkcję schronu dowodzenia.

Pozostałość pancerza wysuwanego peryskopu typu S.R. 2. umożliwiającego prowadzenie obserwacji okrężnej przy 2,5-krotnym powiększeniu i piętnastostopniowym kącie obserwacji. Wysunięcie peryskopu poprzez strop umożliwiał pancerz typu 734 P3 (Führungsrohr mit Deckenverschluß). Po zakończeniu obserwacji i wycofaniu peryskopu otwór w stropie był zamykany mimośrodowo zamontowanym deklem. Do tego celu służyła obrotowa dźwignia znajdująca się pod stropem, przy szybie. Peryskop do prowadzenia obserwacji ustawiony był na statywie typu 655 S3. Statyw umożliwiał wysuwanie i utrzymanie peryskopu w określonym położeniu.

W bliskim sąsiedztwie „schronu dowodzenia” drugiego obiektu biernego piechoty typy Regelbau 668 znajdują się dwa stanowiska okrężne dla karabinu maszynowego typy Ringstand 58c... na zdjęciach pierwszy z „Tobruków”.

W bliskim sąsiedztwie „schronu dowodzenia” drugiego obiektu biernego piechoty typy Regelbau 668 znajdują się dwa stanowiska okrężne dla karabinu maszynowego typy Ringstand 58c... na zdjęciach drugi z „Tobruków”.

Ostatnim obiektem nielepickiej grupy schronów jest najdalej wysunięty na wschód położony w dolinie trzeci schron bierny typu Regelbau 668... jak widzimy na załączonych zdjęciach, obiekt jest całkowicie zasypany... a ponad poziom gruntu wystaje tylko strop schronu i jego charakterystyczne elementy.

 Charakterystyczne stożki szybów antenowych radiostacji... zamykane na stropie obiektu cylindrycznymi osłonami, których zadaniem było ochrona wysuwanej anteny głównej lub zapasowej.

Po lewej na stropie widoczny otwór kominowy pieca fortecznego typu Wt 80 lub Wt 80K i stalowe klamry wyjścia ewakuacyjnego prowadzące na strop schronu.

Pancerne zamkniecie szybu antenowego typu 947S6 z widoczną sygnaturą z 1943 rok.

 

Obiekty grupy nielepickiej zlokalizowane w trudnym i zarazem ciekawy terenie... dającym duże możliwości obrony i doskonały wgląd we własne pozycje, szczególnie schron bierny i „Tobruki” zlokalizowane niemal na szczycie Klicówki, są obiektami częściowo lub w całości zasypanymi jak schron wysunięty najbardziej na wschód, położony niemal na dnie doliny i oczywiście... co jest normą, zaśmieconymi i zagruzowanymi. Ponadto wegetująca dzika roślinność, która z czasem pochłania... obrastając schrony, uniemożliwia bądź częściowo ogranicza eksploracje i zrobienie w miarę czytelnego zdjęcia. Ze względu na dobrze wyeksponowany Regelbau 668 z dobudowanym schronem Ringstand 58c położonym nieopodal we wsi Młynka... południowa grupa punkt oporu Werbowania, darowałem sobie fotografowanie i tak trudno dostępnych detali. 

Piotr Czesław Tomczyk/WRsC