Luftnachrichten-Regiment 229

Wstęp do Luftnachrichten…

Na wstępie... za nim jednak przejdziemy do meritum omawianego zagadnienia, chciałbym wyjaśnić przyszłemu odbiorcy... czytelnikowi niniejszego artykułu, celowość zachowania niemieckiej nomenklatury wojskowej z czasów II wojny światowej. Spotkałem się z wieloma publikacjami, w których autorzy dość swobodnie operują polskim nazewnictwem do tłumaczeń niemieckich nazw jednostek i terminologii wojskowej, które w pewien sposób wprowadzają pewne zamieszanie... ujednolicając nazwy nie do końca zgodne z niemieckimi terminami. Polskie słownictwo woskowe jest o wiele prostsze i znacznie uboższe od tego niemieckiego, które nie zawsze można wprost przetłumaczyć na język polskiego odbiorcy. Jestem zdania, że zachowanie terminologii danego kraju w omawianym okresie oddaje pełny obraz historyczny danego zagadnienia, tym samym wprowadzając czytelnika na wyższy poziom świadomości na ogół wydającego się prostego, lecz bardzo złożonego tematu.

Wśród używanej polskiej terminologii niemieckich nazw można znaleźć... pułki radiotechniczne, pułki łączności, pułki łączności lotniczej, pułki łączności powietrznej, powietrzne pułki łączności i pułki łączności Luftwaffe określenia, które w pewien sposób zawężają zakres służby do rodzaju siły zbrojnej, ale nie określą w pełni zakresu zadań jednostek. Jest to w pewien sposób uproszczenie wynikające z tłumaczenia... nie zawsze zgodnego z językiem niemieckim, ale nadającego pewien ton zagadnieniu. Dlatego zachowując oryginalne niemieckie nazewnictwo... pisane obok w nawiasach, polskie tłumaczenia nazw... szczególnie jednostek i pododdziałów, piszę małą literą, co nie zawsze jest zgodne z polską gramatyką. Mam na uwadze to, że mnogość rodzajów służby i nazw jest tak ogromna i nie zawsze łatwa w odbiorze dla początkującego niezaznajomionego z tematem czytelnika.

Plakat werbunkowy „Luft-Nachrichten-Truppe Führungsorgan der Luftwaffe” autorstwa Thomasa Grochowiaka. W wolnym tłumaczeniu... Wojska Łączności Powietrznej Organ zarządzający Siłami Powietrznymi (Luftwaffe). Foto… źródło Internet.

Jak już wspomniałem wcześniej w jednym z podrozdziałów „Kryptonim Plattberg”... pułki łączności Luftwaffe były najwyższym poziomem organizacyjnym naziemnej służby łączności i rozpoznania (radiowego) powietrznego (Luftnachrichtendienst) w strukturach niemieckich sił powietrznych III Rzeszy, których szerokie spektrum zadań obejmował m.in. tworzenie i obsługę łączy łączności radiowej i telefonicznej, obserwacje przestrzeni powietrznej metodami pomiarów radiowych (radar), czyli służba meldowania i kierowania lotów, a także kontrola ruchu lotniczego oraz radionawigacja i naprowadzanie własnych statków powietrznych (system Y).

Inne zadania służby łączności i rozpoznania obejmowały także detekcję radiową za pomocą stacji podsłuchowych, rozpoznanie radiowe, czyli kryptoanalizę zaszyfrowanego wrogiego ruchu radiowego oraz w końcu obronę radiową i wynikające z tego środki zaradcze wykorzystywane w szerokim słowa znaczeniu walki radioelektronicznej.

Ponadto żołnierze służby byli trzonem obsady stanowisk dowodzenia (Gefechtsstände) gdzie w pomieszczeniach operacyjnych... oceny sytuacji (Auswertung), pełnili szereg funkcji od obsługi łączy radiowo-telefonicznych, planszetów... na które nanoszono trasy nieprzyjacielskiego ruchu lotniczego, operatorów mechanizmów kreślących stołów oceny sytuacji... po kreślarzy (planszecistów) nanoszących trajektoria śledzonych wrogich samolotów i wielu innych... równie ważnych funkcji pełnionych w systemie nocnej i dziennej obrony powietrznej, który z czasem... wobec druzgocącej alianckiej anglo-amerykańskiej przewagi powietrznej, która zapaliła Niemcy, straciła na znaczeniu.

 

Sala operacyjna w działaniu… zdjęcie wykonane na potrzeby niemieckiego czasopisma „Signal”, organu prasowego wydziału propagandy Naczelnego Dowództwo Wehrmachtu (Oberkommando der Wehrmacht) siły zbrojnej III Rzeszy. Fotografia została celowo sfałszowana… co niezmienna faktu, że została poddana szczegółowej analizie przez brytyjskie służby wywiadowcze… źródło www.luftkrig1939-45.dk.

Pułk łączności… Luftnachrichten-Regiment 229

229 pułk łączności powietrznej (Luftnachrichten-Regiment 229) został sformowany 2 września 1944 roku na bazie sztabu i dwóch batalionów rozformowanego 98 pułku meldowania lotów łączności powietrznej (Luftnachrichten-Flugmelde-Regiment 98) z dowództwem i sztabem w Koźlu (Cosel) na Górnym Śląsku. Pułk składał się z trzech batalionów (Abteilung) i podlegał bezpośrednio pod dowództwo powietrzno-myśliwskie Śląsk (Jagdfliegerführer Schlesien) w Koźlu (przeniesione w styczniu na lotnisko Praga-Ruzyně do Czech) do lutego 1945 roku, gdzie w następstwie został rozwiązany 10 lutego tegoż roku. Dowódcą pułk... jak i jednocześnie regionalnego dowództwa powietrzno-myśliwskiego Śląsk był pułkownik (Oberst) Hans Krumm, który według różnych rozbieżnych źródeł pełnił swoje obowiązki na stanowisku dowódcy od grudnia 1944 do 3 lutego 1945 roku a od 8 maja tego roku w dowództwie regionalnym Dania (Jagdfliegerführer Dänemark).

 

[Rys. 01] Skład bojowy i schemat organizacyjny pułku sporządzony według listy osobowej kierownictwa placówek podległych dowództwu powietrzno-myśliwskiemu Śląsk (Jagdfliegerführer Schlesien) na okres 1 października 1944 roku. Schemat obejmuje również podległe placówki terenowe… obsługiwane przez kompanie 229 pułku łączności Luftwaffe.

I. Abteilung

I batalion sformowany 2 września 1944 roku na bazie sztabu I batalionu 98 pułku meldowania lotów łączności powietrznej (I./Luftnachrichten-Flugmelde-Regiment 98) z dowództwem i sztabem w dzisiejszej Dąbrowicy (Eichberg) nieopodal Jeleniej Góry (Hirschberg) na Dolnym Śląsku. Ponadto w ramach batalionu funkcjonowały trzy dowództwa posterunków obserwacyjno-meldunkowych (Fugwachkommando) w Legnicy (Liegnitz), Wrocławiu (Breslau) i Opolu (Oppeln). W skład batalionu wchodziło siedem kompanii w tym trzy ciężkie kompanie meldowania i kierowania lotów, dwie średnie kompanie meldowania i kierowania lotów oraz dwie lekkie kompanie meldowania lotów.

1. schwere Flugmelde-Leit-Kompanie (Funkmeßstellung 1. Ordnung Liebenberg) przemianowana z 13. Flugmelde-Leit Kompanie / Luftnachrichten-Regiment 211. Lokalizacja: Brennik/Polska

2. schwere Flugmelde-Leit-Kompanie (Funkmeßstellung 1. Ordnung Kemperstein) przemianowana z 18. Flugmelde-Leit Kompanie / Luftnachrichten-Regiment 201, rozwiązana w styczniu 1945 roku. Lokalizacja: Bralin/Polska

3. mittlere Flugmelde-Leit-Kompanie (Funkmeßstellung 2. Ordnung Warthenstein) przemianowana z 12. Flugmelde-Leit Kompanie / Luftnachrichten-Regiment 201, rozwiązana w styczniu 1945 roku. Lokalizacja: Koziegłowy/Polska

4. mittlere Flugmelde-Leit-Kompanie (Funkmeßstellung 2. Ordnung Rossberg) przemianowana z 20. Flugmelde-Leit Kompanie / Luftnachrichten-Regiment 212. Lokalizacja: Suchowice/Polska

5. schwere Flugmelde-Leit-Kompanie (Funkmeßstellung 1. Ordnung Tatzelwurm) przemianowana z 16. Flugmelde-Leit Kompanie / Luftnachrichten-Regiment 201, rozwiązana w styczniu 1945 roku. Lokalizacja: Tarnów/Polska

6. leichte Flugmelde-Kompanie sformowana w lutym 1945 roku.
Lokalizacja: Legnica (Liegnitz), Polska

7. leichte Flugmelde-Kompanie sformowana w lutym 1945 roku.
Lokalizacja: Wrocław/Kłodzko (Breslau/Glatz), Polska

II. Abteilung

II batalion sformowany 2 września 1944 roku na bazie sztabu II batalionu 98 pułku meldowania lotów łączności powietrznej (II./Luftnachrichten-Flugmelde-Regiment 98) z dowództwem i sztabem w Opawie (Troppau) na czeskim Śląsku. Z niepotwierdzonych źródeł wynika, że w styczniu 1945 roku sztab batalionu mieścił się w Goczałkowicach na Górnym Śląsku (Bad Gottschalkowitz O./S.). Z dużą dozą prawdopodobieństwa… w związku z ofensywą styczniową Armii Czerwonej i szybkiemu postępowi sowieckiego walca, który zbliżył się niebezpiecznie do granic Górnego Śląska, dowództwo wraz ze sztabem i podległą placówką zostało końcem stycznia 1945 roku przeniesione do Opawy. W skład batalionu wchodziło dziewięć kompanii w tym dwie ciężkie kompanie meldowania i kierowania lotów, cztery średnie kompanie meldowania i kierowania lotów, dwie lekkie kompanie meldowania lotów oraz jedna kompania radiowa meldowania lotów.

10. schwere Flugmelde-Leit-Kompanie (Funkmeßstellung 1. Ordnung Plattberg) przemianowana z 18. Flugmelde-Leit Kompanie / Luftnachrichten-Regiment 222, rozwiązana w styczniu 1945 roku. Stacja pełniła również dodatkową funkcję Fluko dla obszaru Mysłowic i obrony przeciwlotniczej Górnego Śląska. Lokalizacja: Pszczyna (Pless O./S.), Polska

11. schwere Flugmelde-Leit-Kompanie (Funkmeßstellung 1. Ordnung Nebelhorn) Lokalizacja: Góra Vysoká hole (Hohe Heide) w Sudetach/Czechy

12. mittlere Flugmelde-Leit-Kompanie (Funkmeßstellung 3. Ordnung Bischwitz) Lokalizacja: Biskupice/Polska

13. mittlere Flugmelde-Leit-Kompanie (Funkmeßstellung 2. Ordnung Kornberg) sformowana z 18. Flugmelde-Leit Kompanie / Luftnachrichten-Regiment 211. Lokalizacja: Łężce (Lenschütz bei Cosel), Polska

14. mittlere Flugmelde-Leit-Kompanie (Funkmeßstellung 2. Ordnung Kranstein) przemianowana z 12. Flugmelde-Leit Kompanie / Luftnachrichten-Regiment 222, rozwiązana w styczniu 1945 roku. Lokalizacja: Grabie/Polska

15. mittlere Flugmelde-Leit-Kompanie (Funkmeßstellung 2. Ordnung Ratibor). Lokalizacja: Krzanowice (Kranstädt), Polska

16. leichte Flugmelde-Kompanie sformowana w lutym 1945 roku. Lokalizacja: Nowe Miasto nad Metują/Szumperk (Neustadt an der Mettau/Mährisch Schönberg), Czechy

17. leichte Flugmelde-Kompanie sformowana w lutym 1945 roku.
Lokalizacja: Opawa (Troppau), Czechy

18. leichte Flugmelde-Funk-Kompanie sformowana w lutym 1945 roku.
Lokalizacja: Opawa (Troppau), Czechy

III. Abteilung

III batalion sformowany 2 września 1944 roku z dowództwem i sztabem w Łodzi (Litzmannstadt) leżącej wówczas administracyjnie na zaanektowanych ziemiach do III Rzeszy w okręgu zwanym Kraj Warty (Reichsgau Wartheland). W skład batalionu wchodziły trzy kompanie w tym dwie ciężkie kompanie meldowania i kierowania lotów i jedna średnia kompania meldowania i kierowania lotów. Po rozwiązaniu kompani ze składu batalionu w styczniu 1945 roku związek uległ całkowitemu rozformowaniu w lutym 1945 roku.

20. schwere Flugmelde-Leit-Kompanie (Funkmeßstellung 1. Ordnung Perlhuhn) przemianowana z 21. Flugmelde-Leit Kompanie / Luftnachrichten-Regiment 212, rozwiązana w styczniu 1945 roku. Stacja pełniła również dodatkową funkcję Fluko dla obszaru Łodzi. Lokalizacja: Piotrków Trybunalski (Petrikau bei Litzmannstadt), Polska

21. schwere Flugmelde-Leit-Kompanie (Funkmeßstellung 2. Ordnung Konradsburg) przemianowana z 16. Flugmelde-Leit Kompanie / Luftnachrichten-Regiment 215, rozwiązana w styczniu 1945 roku. Lokalizacja: Konin/Polska

22. mittlere Flugmelde-Leit-Kompanie (Funkmeßstellung 2. Ordnung Lahnburg) przemianowana z 9./zbV (zur besonderen Verwendung) 1, rozwiązana w styczniu 1945 roku. Lokalizacja: Łask (Lask bei Litzmannstadt), Polska

[Rys. 02] Skład bojowy i schemat organizacyjny pułku w okresie od września 1944 do lutego 1945 roku sporządzony według ogólnodostępnych danych… obejmujący podległe placówki terenowe i lokalizacje nowo utworzonych kompani w lutym 1945 roku. Pomimo faktu rozwiązania ośmiu kompani ze składu pułku w styczniu 1945 roku na uwagę zasługuje chronologia nazewnictwa w tworzeniu nowych jednostek. Co ciekawe... pod koniec wojny ilość nowych związków taktycznych i jednostek w armii niemieckiej wyglądała imponująco tylko na papierze… niestety rzeczywistość wyglądała zgoła inaczej.

Skład pułku na przestrzeni września 1944 i lutego 1945 roku [Rys. 02] ulegał częstym zmianą i nigdy nie przedstawiał jednolitej wartości bojowej przez cały okres swojego funkcjonowania. W miejsce rozwiązanych kompani w styczniu 1945 roku powstawały całkiem nowe… zapewne na bazie tych, które zostały rozformowane… bądź w toku prowadzonych działań wojennych rozbite a sprzęt utracony lub zniszczony przez obsługę na miejscu. Ustępujące przed Armią Czerwoną, wojska niemieckie niszczyły lub porzucały sprzęt bojowy… co nie było ewenementem wobec szybkiego postępu, porażającej przewagi i beznadziejnej sytuacji walczących wojsk niemieckich.

 

Porzucony przez wycofujące się wojska niemieckie mały „Würzburg”... radar typu FuMG 62 (FuMG 39) służący do kierowania ogniem artylerii przeciwlotniczej Flak i świateł reflektorów (Flak-Scheinwerfer). Jak widzimy na załączonej fotografii... koła wózków przyczepy specjalnej (Sonderanhänger 104) zdążyły już znaleźć nowego właściciela i późniejsze zastosowanie w cywilnych powojennych realiach… zdjęcie wykonane w pobliżu obecnej polsko-czeskiej granicy w maj 1945 roku w Czechach. Źródło… facebook/Bóbr 1945, foto: www.modelforum.cz.

Mapa…

Fragment współczesnej mapy w południowo-zachodnich granicach Polski i jej sąsiadów, opracowanej na podstawie szablonu map ze strony gyges.dk, prezentująca rozmieszczenie niemieckich instalacji radiotechnicznych... stacji radarowych i namierniczych (Flugmeldemess / Jägerleit Stellungen) i przypisanych do nich kompani meldowania i kierowania lotów (Flugmelde-Leit-Kompanie) wchodzących w skład pułku łączności… Luftnachrichten-Regiment 229.

 

Ponadto białym kolorem na mapie zostało naniesione dowództwo i sztab pułku wraz z podległymi batalionami (Abteilung) oraz ich lokacją… a w południowo-centralnym punkcie mapy żółtym kolorem naniesiono siedzibę dowództwa powietrzno-myśliwskiego Śląsk (Jagdfliegerführer Schlesien) w Koźlu, które ostatecznie w styczniu 1945 zostało przydzielone do 6 Floty Powietrznej (Luftflotte 6) i przeniesione na lotnisko Praga-Ruzyně w Czechach.

Co ciekawe… oprócz stacji radarowych (Flugmeldemess Stellung) obsługiwanych przez kompanie 229 pułku łączności… pod dowództwo regionalne w Koźlu podlegały również stacje namiernicze (Jägerleit Stellung) „Orange” koło Łowicza pod Warszawą obsługiwaną przez 10. Jägerleit-Kompanie i „Ananas” na Górze Świętej Anny obsługiwaną przez 11. Jägerleit-Kompanie obie ze składu II batalionu (Abteilung) pułku łączności... Luftnachrichten-Regiment 219.

W kolorze blaugrau… barwy broni Luftnachrichten

Umundurowanie żołnierzy służby łączności i rozpoznania powietrznego, jak i zresztą całych sił powietrznych (Luftwaffe) III Rzeszy, tworzących z wojskami lądowymi (Heer) i marynarką wojenną (Kriegsmarine) zbrojne ramię Rzeszy Adolfa Hitlera zwane Wehrmachtem, jako odrębnego i nowego rodzaju siły zbrojnej, która niegdyś wchodziła jeszcze w skład Deutsches Heer... armii kajzerowskich Niemiec, była relatywnie… jak na tamte czasy, nowoczesną i prężnie rozwijającą się strukturą, którą charakteryzowało własne umundurowanie (oparte na mundurach organizacji sportowych i paramilitarnych Deutscher Luftsportverband i Reichsluftschutzbund) w wyróżniającym się, jak na siły powietrzne przystało, niebieskoszarym kolorze „blaugrau”... insygniami, oznakami i odznaczeniami oraz stopniami na patkach kołnierzowych i kombinezonach specjalnych, noszonych przez personel latający i strzelców spadochronowych.

 

Po dojściu w 1933 roku Adolfa Hitlera do władzy i stopniowej nazyfikacji życia publicznego w Niemczech... swastyka wpisana w białe koło na płacie czerwonego koloru stała się motywem nowej niemieckiej flagi narodowej, a po utworzeniu Wehrmachtu 16 marca 1935 roku, nowej siły zbrojnej Trzeciej Rzeszy Niemieckiej, nazistowskie symbole znalazły się na flagach wojskowych, insygniach, odznakach i odznaczeniach… na czapkach i mundurach wylądowały, wzorowane na orłach legionów rzymskich, nazistowskie adlery ze swastyką.

W odróżnieniu od armii... niemieckich wojsk lądowych (Heer), Luftwaffe posiadało podwójny system oznaczenia stopni noszony na kołnierzach i naramiennikach mundurowych. Początkowo były to tylko szewrony, naramienniki i epolety... jak w wojskach lądowych, dodatkowo dla wyróżnienia wprowadzono patki na kołnierze bluzy mundurowej (Tuchrock), bluzy lotniczej (Fliegerbluse), bluzy Waffenrock, która miała zastąpić wszystkie pozostałe wzory umundurowania i początkowo również na płaszczu. Specjalne insygnia stopnia (od Unteroffizier wzwyż) noszono również na obu rękawach kombinezonu lotniczego oraz kombinezonu spadochronowego… potocznie zwanego „workiem na kości” (Knochensack), charakterystycznego ubioru dla niemieckich strzelców spadochronowych (Fallschirmjäger).

 

Pododdział na apelu... zdjęcie doskonale ukazuje wzory noszonej przez żołnierzy Luftwaffe bluzy mundurowej. Pierwszy z lewej... podoficer, najprawdopodobniej szef pododdziału w stopniu sierżanta (Feldwebel) lub starszego sierżanta (Oberfeldwebel), w bluzie wzoru Tuchrock, która była podstawowym typem bluzy w latach 1935-39. Co ciekawe żołnierzowi ze zdjęcia brakuje lewego naramiennika. Drugi z prawej... plutonowy (Unteroffizier) w bluzie wzoru Fligerbluse M35, która była w użyciu w tym samym czasie co Tuchrock. Fliegerbluse była pierwotnie zaprojektowana dla obsług samolotów, ze względu na dużą wygodę w użytkowaniu i nowoczesny krój, stała się podstawowym polowym typem bluzy mundurowej wszystkich jednostek Luftwaffe. Trzeci z prawej... plutonowy (Unteroffizier) w bluzie wzoru Fligerbluse M40, zmodyfikowanej o kieszenie i inne udogodnienia wersji bluzy wzoru M35. Foto… źródło www.digit.wdr.de.

Wyróżniającym elementem umundurowania żołnierzy służby łączności i rozpoznania powietrznego był brązowy (braun) kolor broni (Waffenfarben), który wizualnie ściśle określał barwy służb... ich specjalność, i korpusy osobowe w Luftwaffe. System kolorów korpusu był częścią patek kołnierzowych (Kragenspiegel), lamówek kołnierza mundurów, czapek i kolorowych wypustek wokół pasków naramienników, ornamentów i lampasów generalskich i oficerskich spodni, insygnia rangi na rękawach kombinezonów specjalnych... noszonych przez personel latający i strzelców spadochronowych, a także częścią barw chorągwi, sztandarów i proporcy.

 

Propagandowa karta pocztowa z serii „Zwycięskie chorągwie i sztandary niemieckiego Wehrmachtu” (Die siegreichen Fahnen und Standarten der deutschen Wehrmacht) z 1940 roku autorstwa Gottfrieda Kleina, znanego z licznych projektów znaczków i kart pocztowych ilustratora i artystę w III Rzeszy. Pocztówka prezentuje sztandar w barwach broni Luftnachrichten, wojsk łączności Luftwaffe na tle niebiesko-szarego nieba z widocznym w dali pojazdem obsługi telefonicznej (Fernsprechbetriebskraftwagen) Kfz. 72 i zapewniającymi łączność żołnierzami.

Grupa rozmawiających żołnierzy na placu koszarowym we wczesnym okresie... tj. druga polowa lat trzydziestych, co możemy stwierdzić po patkach na kołnierzach płaszczy. Co ciekawe… w tle widoczne dwa urządzenia typu RRH (Ringtrichter-Richtungshörer) tzw. Flak-Horchgerät, czyli akustyczna stacja nasłuchowa, dzięki której namierzano nadlatujące samoloty po odgłosie pracujących silników. Urządzenia tego typu były standardowym wyposażeniem baterii ciężkich reflektorów przeciwlotniczych (Flak-Scheinwerfer), służące do wstępnego naprowadzania przyrządu centralnego baterii na cel. Po prawej stronie widoczny jeden z dwóch jednoosiowych wózków przyczepy specjalnej (Sonderanhänger 104), służącej do transportu urządzenia. Foto… źródło www.digit.wdr.de.

Dla wizualnego zobrazowania omawianego zagadnienia, na podstawie planszy barwnej prezentującej korpus szeregowych (Mannschaften) Luftwaffe... pomijając celowo pozostałe korpusy osobowe, które będą tematem osobnego artykułu, przedstawię system noszenia stopni w najniższej, a zarazem najliczniejszej grupie osobowej niemieckich siłach powietrznych III Rzeszy. Jak wspomniałem wcześniej... w odróżnieniu od armii (Heer), Luftwaffe stosowało podwójny system oznaczania stopni noszony na patkach kołnierzowych i naramiennikach a w przypadku korpusu szeregowych (od „Gefreiter” starszego szeregowego w górę), szewronów na lewym górnym rękawie bluzy mundurowej. Patki w kolorze broni... noszone na kołnierzach bluz mundurowych oraz początkowo też płaszczy, posiadały wpięte aluminiowe „mewki” podwójne skrzydła (od jednej do czterech na łacie kołnierza) ułatwiające szybką identyfikacje stopnia.

Ponadto na prawej piersi bluzy mundurowej, czapki garnizonowej (Schirmmütze) oraz furażerki (Schiffchen) później także czapki polowej (Einheitsfeldmütze M43), nad kokardą w barwach narodowych (rys. C), noszono orła Luftwaffe podniesionego do rangi godła narodowego. Orzeł występował w dwóch wersjach... pierwszej stosowanej w latach 1935-36 (orzeł z „opadającym” ogonem) oraz drugiej stosowanej od 1936 roku. Prezentowany na grafice orzeł (rys. B) to wersja druga (z „rozkloszowanym” ogonem) stosowana przez Luftwaffe do końca wojny. Na hełmach (Stahlhelm), które występowały w Luftwaffe w wielu odmianach, naklejano kalkomanie... orła po lewej stronie (rys. D) po prawej natomiast naklejano tarczę z barwami narodowymi (rys. A), przy czym oznaczenie to występowało zazwyczaj tylko na wczesnych modelach hełmów.

 

1 — Flieger der Fliegertruppe (lotnik/szeregowy wojsk lotniczych) podwójne skrzydła na łacie kołnierza,

2 — Sanitätsgefreiter (starszy szeregowy sanitarny) pojedynczy szewron na rękawie bluzy mundurowej plus dwa podwójne skrzydła na łacie kołnierza, ponadto na lewym przedramieniu żołnierze i podoficerowie służby nosili naszywkę specjalności z Laską Eskulapa,

3 — Gefreiter (Unteroffiziersanwärter) im Flak-Regiment der Division „Hermann Göring” (starszy szeregowy, kandydat na podoficera, w pułku artylerii przeciwlotniczej dywizji „Hermann Göring”) pojedynczy szewron na rękawie bluzy mundurowej plus dwa podwójne skrzydła na łacie kołnierza oraz charakterystyczna dla kandydata na podoficera srebrnoszara przesuwka z taśmy dystynkcyjnej na naramiennikach, w późniejszym okresie wojny usunięto obwódkę koloru broni z białych łat kołnierza i zamiast tego epolety otrzymały odpowiednią do pododdziału broni dywizji lamówkę,

4 — Fahnenjunker-Gefreiter der Luftnachrichtentruppe (starszy szeregowy-podchorąży wojsk łączności powietrznej) pojedynczy szewron na rękawie bluzy mundurowej plus dwa podwójne skrzydła na łacie kołnierza oraz charakterystyczny dla podchorążych, kandydatów na oficerów Luftwaffe, skręcony aluminiowy sznur noszony od 1940 roku na naramiennikach,

5 — Obergefreiter im Flak-Regiment 22 (kapral w 22 pułku artylerii przeciwlotniczej) podwójny szewron na rękawie bluzy mundurowej plus trzy podwójne skrzydła na łacie kołnierza. Numery pułków na epoletach noszono przed wybuchem wojny i na jej początku... ponadto kołnierz bluzy mundurowej był jeszcze obszyty lamówką,

6 — Stabsgefreiter einer Luftwaffenbaueinheit (kapral sztabowy jednostki budowlanej Luftwaffe) podwójny szewron z gwiazdką na rękawie bluzy mundurowej plus cztery podwójne skrzydła na łacie kołnierza,

7 — Hauptgefreiter (główny kapral) potrójny szewron na rękawie bluzy mundurowej plus cztery podwójne skrzydła na łacie kołnierza. Stopień został zniesiony w maju 1944 roku i od tego momentu najstarszym stopniem w korpusie szeregowych był już tylko Stabsgefreiter kapral sztabowy.

 

Ogólny wykaz stopni w Luftwaffe według przykładowych patek i naramienników

 

1 — Kanonier der Flak-Artillerie (kanonier/szeregowy artylerii przeciwlotniczej) w zależności od rodzaju wojsk i pełnionej funkcji, stopień ten mógł przybierać różne formy, a w Luftwaffe ponadto można jeszcze wyróżnić formę Fliger (lotnik) czy Funker (radiooperator), 2 — Gefreiter der Fliegertruppe (starszy szeregowy wojsk lotniczych), 3 — Sanitätsobergefreiter (kapral sanitarny), 4 — Stabsgefreiter einer Luftwaffenbaueinheit (kapral sztabowy jednostki budowlanej Luftwaffe) stopień niemający bezpośrednio polskiego odpowiednika, ale jeżeli ma być, to będzie to starszy kapral, 5 — Unteroffizier der Luftnachrichtentruppe (plutonowy wojsk łączności powietrznej), 6 — Wachtmeister der Flak-ArtiIlerie (wachmistrz artylerii przeciwlotniczej) odpowiednikiem tego stopień w innych rodzajach służby będzie Feldwebel, czyli sierżant, 7 — Oberfeldwebel der Fliegertruppe (starszy sierżant wojsk lotniczych), 8 — Oberfähnrich der Flak-Artillerie (starszy chorąży artylerii przeciwlotniczej) na naramienniku w postaci cyfry, między dwoma srebrnymi gwiazdami, widoczny emblemat jednostki Flak-Regiment 2 (2 pułk artylerii przeciwlotniczej), 9 — Stabsfeldwebel eines Jägerregiments in der Division „Hermann Göring” (sierżant sztabowy pułku łowców w dywizji „Hermann Göring”) pułki Jäger powszechnie określane i tłumaczone także jako pułki strzelców, 10 — Leutnant der Fliegertruppe (podporucznik wojsk lotniczych), 11 — Oberleutnant der Flak-Artillerie (porucznik artylerii przeciwlotniczej) na naramienniku w postaci cyfr widoczny emblemat jednostki Flak-Regiment 22 (22 pułk artylerii przeciwlotniczej), 12 — Hauptmann einer Artillerieeinheit in einer Luftwaffen-Felddivision (kapitan jednostki artylerii w dywizji polowej Luftwaffe), 13 — Major der Luftnachrichtentruppe (major wojsk łączności powietrznej), 14 — Oberstleutnant der Fliegertruppe (podpułkownik wojsk lotniczych), 15 — Oberst im Generalstab der Luftwaffe (pułkownik Sztabu Generalnego Sił Powietrznych), 16 — Generalmajor (generał major) polskim odpowiednikiem będzie „jednogwiazdkowy” generał brygady, 17 — Generalleutnant (generał porucznik) polskim odpowiednikiem będzie „dwugwiazdkowy” generał dywizji, 18 — General der… (generał „z dodatkiem rodzaju broni”) polskim odpowiednikiem będzie „trzygwiazdkowy” generał broni, ranga ta posiadała wyróżnik w postaci rodzaju wojsk (broni) lub służby gdzie wyróżniano: General der Fallschirmtruppe (generał wojsk spadochronowych), General der Flak-Artillerie (generał artylerii przeciwlotniczej), General der Flieger (generał lotnictwa), General der Luftnachrichtentruppe (generał wojsk łączności powietrznej), General der Luftwaffe (generał Sił Powietrznych), 19 — Generaloberst (generał pułkownik) odpowiednikiem w Wojsku Polskim będzie „czterogwiazdkowy” generał armii, 20 — Generalfeldmarschall (marszałek polny lub feldmarszałek) polskim odpowiednikiem stopnia jest marszałek, 21 — Reichsmarschall (marszałek Rzeszy) stopień używany tylko przez Hermanna Göringa, naczelnego dowódcę Luftwaffe, nadany w lipcu 1940 roku po podboju Francji nieposiadający polskiego odpowiednika.

Wszystkie pokazane powyżej patki kołnierzyka były przyszyte do prawej strony kołnierza… natomiast te po lewej stronie były kopią… lustrzanym odbiciem prawej strony kołnierzyka. Ponadto istniały również różnice w naramiennikach oficerów sztabowych i generalicji

 

Zakończenie…

Niniejszy rozdział... który jest częścią większej całości, pracy poświęconej niemieckiej służbie łączności i rozpoznania powietrznego Luftwaffe, wcale nie wyczerpuje omawianego zagadnienia, a wręcz przeciwnie jest tylko małą częścią... szerokiego i może trochę skomplikowanego dla polskiego odbiorcy, ale za to interesującego z historycznego i wojskowego punktu widzenia, niszowego tematu lat II wojny światowej, której preludium rozpoczęło się na długo przed jej wybuchem we wrześniu 1939 roku.

Popełniona praca jest oparta o dostępne źródła i materiały... które poniekąd w dużej mierze są oparte na pracy Karla Otto Hoffmanna „Ln. – Die Geschichte der Luftnachrichtentruppe” trylogii poświęconej historii wojsk łączności Luftwaffe lat 1935-45, wydanej w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XX wieku, do której aktualnie nie mogę się odnieść ze względu na brak dostępu... a ceny na aukcjach zagranicznych, jak na niszową pozycję, potrafią przyprawiać o zawrót głowy. Całość bibliografii… materiałów i źródeł, z których korzystałem przy pisaniu niniejszej pracy, zostanie zamieszczona w wersji elektronicznej w pliku PDF pod tym mocno rozbudowanym jak na blog artykule.

 

Piotr Czesław Tomczyk/WRsC

 

Wykaz skrótów i terminów...

DLV – [Deutscher Luftsportverband] – Niemiecki Związek Sportu Lotniczego.
Flak – [Flugabwehrkanone, Fliegerabwehrkanone] – działo przeciwlotnicze (w zależności od kontekstu również artyleria przeciwlotnicza).

Fluwa – [Flugwache] – posterunek obserwacyjno-meldunkowy.
Fluko – [Fugwachkommando] – dowództwo posterunków obserwacyjno-meldunkowych.
GefStd – [Gefechtsstand] – stanowisko dowodzenia.
JK – [Jagdkorps] – korpus myśliwski.
JD – [Jagddivision] – dywizja myśliwska.
JAFÜ – [Jagdfliegerführer] – dowództwo powietrzno-myśliskie.
Ln-Rgt. – [Luftnachrichten-Regiment] – pułk łączności powietrznej.
NJRF – [Nachtjagdraumführer] – dowództwo nocnych myśliwców.

OKW – [Oberkommando der Wehrmacht] – Naczelne Dowództwo Wehrmachtu.
OKL – [Oberkommando der Luftwaffe] – Naczelne Dowództwo Sił Powietrznych.
RLM – [Reichsluftfahrtministerium] – Ministerstwo Lotnictwa Rzeszy. 

RLB – [Reichsluftschutzbund] – Związek Obrony Przeciwlotniczej Rzeszy.
Stellung 1. ord. – pozycja pierwszego rzędu (1. kategorii wykrywania).
Stellung 2. ord. – pozycja drugiego rzędu (2. kategorii wykrywania).
Stellung 2. ord. (Eisenbahn) – kolejowa (mobilna) pozycja drugiego rzędu (2. kategorii wykrywania).
Stellung 3. ord. – pozycja trzeciego rzędu (3. kategorii wykrywania).
zbV – [zur besonderen Verwendung] – do specjalnego użytku.

Bibliografia i źródła…

• Bauer Arthur O.: Deckname „Würzburg”. Ein Beitrag zur Erhellung der Geschichte des geheimnisumwitterten deutschen Radargeräts 1937 - 1945. Verlag Historischer Technikerliteratur, Herten, Germany, 1992
• Davis Brian L., Turner Pierre: German Uniforms of the Third Reich 1933-1945. Poole, Dorset, Blandford Press Ltd., 1980
• Konieczny Alfred: Śląsk a wojna powietrzna lat 1940-1944. Wrocław, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1998
• Military Intelligence Service and the Division of Naval Intelligence: Uniforms and Insignia. JAN #1 a joint Army and Navy publication 1943-44
• Müller Werner: Bodenfunkmessgeräte der Deutschen Luftwaffe bis 1945. Waffen-Arsenal Band 132. Friedberg, Podzun-Pallas-Verlag, 1992
• Müller Werner: Horchgeraete Kommandogeraete und Scheinwerfer der schweren Flak. Waffen-Arsenal Sonderband S-21. Friedberg, Podzun-Pallas-Verlag, 1991
• Orlik Zygmunt J.: Pamiętny rok 1945 na ziemi pszczyńskiej. Pszczyna, Starostwo Powiatowe w Pszczynie, 2012
• Overy Richard: Bombowce nad Europą 1939-1945. Oświęcim, Wydawnictwo Napoleon V, 2017
• Price Alfred: Narzędzia mroku. Historia walki radioelektronicznej 1939-1945. Wrocław, Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006
• Tessin Geogr: Verbände und Truppen der deutschen Wehrmacht und Waffen-SS im Zweiten Weltkrieg 1939-1945. Achter Band: Die Landstreitkrefte 201-280. Osnabrück, Biblio Verlag, 1973
• Wróbel Janusz: Niemieckie ciężkie baterie przeciwlotnicze wokół Oświęcimia 1944-1945. Warszawa, Agencja Wydawnicza CB, 2019

       Strony internetowe

• Deutsches Atlantikwall-Archiv; http://www.atlantikwall.info/
• Foundation for German communication and related technologies; https://www.cdvandt.org/
• Grupa Rekonstrukcji Historycznej Kampfgruppe Adler; http://kgadler.pl/
• GYGES; https://www.gyges.dk/
• Kfz. der Wehrmacht; http://www.kfzderwehrmacht.de/
• Lexikon der Wehrmacht; https://www.lexikon-der-wehrmacht.de/
• Luftkrig 1939-45; http://www.luftkrig1939-45.dk/
• Rangabzeichen der Deutschen Wehrmacht (1935-1945); http://wdienstgrade.tripod.com/
• The Luftwaffe, 1933-45; https://ww2.dk/

Artykuł w formie pdf w linku…
Luftnachrichten-Regiment 229 | Pułk łączności Luftwaffe 1944-1945